God keur nie slawerny goed nie, Hy haat dit. Die Ou Testament skryf die doodstraf voor vir slawehandelaars: “Wie ‘n ander ontvoer om hom te verkoop of om hom in sy besit te hou, moet doodgemaak word.” (Eksodus 21:16). In die Nuwe Testament word slawehandelaars genoem in ‘n lys van veral slegte sondaars (1 Timoteus 1:10).
Vryheid in die Bybel
Een Bybelboek is die verhaal van ‘n volk wat verslaaf en uitgebuit word. Dit lees ons in Eksodus. Die Israeliete is slawe in Egipte. Hulle roep om vryheid, en God hoor hulle. Eksodus is die verhaal van hoe God Israel uit slawerny verlos. God is ‘n God van vryheid, nie van slawerny nie.
Wie die Bybel lees en dit ernstig opneem, sien dat slawerny in stryd is met die waardigheid van die mens soos dit deur sy Skepper aan hom geskenk is.
Die mens is na die beeld van God geskape — hoe kan hy deur ‘n ander man besit word?
Elke mens word genooi om ‘n kind van God te word deur geloof – hoe kan ‘n kind van God wat deur die bloed van Christus gekoop is, aan ‘n ander man verkoop word?
God bied vryheid in Christus – wanneer jy vryheid in Christus ontvang het, hoe kon jy ‘n ander man in slawerny hou?
Die Christelike stryd teen slawerny
Dit is dus natuurlik dat Christene die stryd teen slawerny oor die hele wêreld gelei het. Byna alle samelewings het slawerny in verskillende vorme geken. Maar baie vinnig het Christene ongemaklik daarmee begin voel. Die Frankiese koningin Balthild, uit die sewende eeu, is byvoorbeeld tot heilige verklaar weens haar pogings om slawe vry te laat. Teen die 11de eeu het slawerny in Christelike Europa geëindig, hoewel dit steeds groot was in die Moslemwêreld en in Afrika.
Eeue later het Europese nasies weer betrokke geraak by die slawehandel, hierdie keer van swart Afrikane. Alhoewel slawerny nie op Europese bodem aanvaar is nie, was dit in die Amerikas. Weereens was dit die Christene wat God se Woord wou gehoorsaam wat die stryd gelei het om slawerny af te skaf. Toe baie ‘Verligting’ leiers slawerny ten volle aanvaar het, was dit hoofsaaklik pastore en Christelike leiers wat dit beveg het totdat slawerny vir ‘n tweede keer uit die Christelike wêreld verdwyn het. In lande sonder ‘n Christelike etiek, bly slawerny ongelukkig voortbestaan.
Die Bybel en slawerny
Hoe stem dit alles ooreen met die baie Bybeltekste wat oor slawerny gaan? Sommige beveel selfs slawe om gehoorsaam te wees aan hul meesters (bv. Efesiërs 6:5)! Sommige oorwegings sal help om hierdie oënskynlike teenstrydigheid op te los.
Eerstens, ‘slawerny’ is nie ‘n eenvoudige term nie. Daar is verskillende vorme van slawerny. In die toekoms sal mense dalk die volgende oor die 21ste eeu lees: “Daar was mense wat hulself vir baie ure per week verkoop het aan ander wat dan vir hulle kon sê wat om te doen en waarheen om te gaan. Hulle het selfs ‘n toestel uitgevind om hierdie mense buite normale ure te bereik en daar is steeds van hulle verwag om te reageer. Dit het ’n lang geveg geneem voordat hierdie vorm van slawerny beëindig is.”
Wanneer ons nou aan slawerny dink, kom die wreedste soort by ons op. Maar daar is ook ligter vorme van slawerny wat nader aan ‘n werkgewer-werknemer-verhouding kom, of selfs meer aan ‘n beskermheer-kliëntverhouding. Dit is nader aan die slawerny wat in die Bybel beskryf word. ’n Aanduiding hiervan is dat slawe soms sou kies om nie hul vryheid te verkry nie omdat hulle hul meesters liefgehad het (Eksodus 21:5).
Tweedens is die fokus van die Bybel op verlossing en op ‘n goeie lewe. Dit gaan nie daaroor om die sosiale orde omver te werp nie. Die bestaande sosiale orde in die Ou Testament is vir ons skokkend. Israeliete is toegelaat om buitelandse slawe te koop (Levitikus 25:44). Tog is dit duidelik dat daar van hulle verwag is om hul slawe goed te behandel, so daar sou wedersydse respek wees. Nie net is Israeliete verbied om mense te verslaaf nie (Eksodus 21:16), hulle was ook verplig om heiligdom aan ontsnapte slawe te gee (Deuteronomium 23:15). Dus, alhoewel slawerny nie in die Ou Testament verbode is nie, impliseer hierdie vers duidelik dat as ‘n slaaf sleg behandel word en daarom ontsnap, dit nie die slaaf is nie, maar die slawe-eienaar wat verkeerd is. Dit word versterk deur die wet dat as ‘n slaaf-eienaar sy slaaf beseer (bv. hy verloor ‘n tand), die slaaf vrygelaat moet word (Eksodus 21:27).
Dus: God het wette gegee om te wys hoe mense moet leef in ‘n wêreld wat so deur sonde geraak word dat hulle Hom eer. Dit beteken nie dat God goedkeur hoe die wêreld funksioneer nie. God gee reëls aan slawe en slawe-eienaars vir hulle beswil, sonder om Sy seël van goedkeuring op die stelsel van slawerny te plaas.
Die Bybel lei tot die einde van slawerny
In Paulus se Nuwe Testamentiese briewe blyk slawerny as normaal aanvaar te word, maar moenie vergeet dat dieselfde Paulus slawehandelaars as baie slegte sondaars veroordeel het nie. Sonder slawehandelaars kan slawerny nie bestaan nie. So, Paulus sit die byl aan die wortel van slawerny hier, selfs terwyl hy terselfdertyd verduidelik hoe om te lewe solank slawerny bestaan.
Ander plekke in die Nuwe Testament bevat dieselfde saad wat tot die einde van slawerny moet lei. Onmiddellik nadat Paulus vir slawe gesê het om hulle meesters te gehoorsaam, sê Paulus: “En eienaars, behandel julle slawe met dieselfde gesindheid. Hou op om hulle te dreig. Dink daaraan dat die Here in die hemel hulle Here en ook julle Here is, en Hy trek niemand voor nie.” (Efesiërs 6:9). Hy sê vir slawe-eienaars om hul slawe te dien; en dat hulle gelyk is aan hulle slawe in die oog van God. Dit is ‘n oortuiging wat slawerny sal doodmaak.
Een laaste voorbeeld. Paulus stuur ‘n ontsnapte slaaf terug wat waarskynlik sy heer beroof het. Maar hy stuur hom terug “nou nie langer net as ‘n slaaf nie, maar meer as ‘n slaaf: as ‘n geliefde broer.” (Filemon 1:16). Dit is duidelik dat wanneer jy met God se liefde na mense kyk, slawerny nie kan oorleef nie.
Dit is ‘n skandaal dat Christelike Europa vir etlike eeue die swart slawehandel aanvaar het. Maar jy moet nie God se Woord daarvoor blameer nie. Sterk bewys is die bestaan van ‘slawebybels’. Dit was Bybels waar alle dele wat slawe aanmoedig om hul vryheid te soek uitgesny is. Die meeste van die Ou Testament en die helfte van die Nuwe Testament is dus verwyder! Selfs die redakteurs van die slawebybels het besef: lees die hele Bybel, en die hoofboodskap is een van vryheid.
God het mense lief. God haat dus slawerny. Dit is die duidelike boodskap van die Bybel. Dit is hoekom mense wat God liefhet deur die geskiedenis heen slawe as broers behandel het, hul slawe bevry het, geveg het om slawerny af te skaf en steeds teen moderne vorme van slawerny beveg.