God het man en vrou geskep in Genesis 1 en aan hulle ‘n bevel gegee om gehoorsaam te wees (Genesis 2:17). Ons sien egter dat Adam en Eva ongehoorsaam aan God was (Genesis 3:6).
In hierdie opsig was Adam en Eva verseker in staat om ‘n keuse maak. Toe Adam en Eva besluit het om die vrugte van die boom te eet, het hulle die gevolge van hulle optrede ervaar, met die reg om persoonlike verantwoordelikheid te aanvaar.
Die hele mensdom is beskadig
Nadat Adam en Eva gesondig het, is die hele mensdom egter beskadig (Psalm 51: 5; Romeine 5:19), die Bybel verwys daarna as ‘n ‘sondige aard’ (sien bv. Romeine 7:18 AFR83).
Dit beteken dat die begeerte van ons harte natuurlik teen God en sy weë ingestel is. Soos Genesis 6:5-6 sê: “Toe die Here sien hoe groot die verdorwenheid van die mens op aarde is en dat hy sy lewe lank net slegte dinge bedink was die Here bedroef daaroor dat Hy die mens op die aarde gemaak het. Dit het Hom diep gegrief.”
Ons is nou in ‘n posisie waar ons kan oorweeg of die mens nou ‘vrye wil’ het of nie, en as ons dit oorweeg, kan ons bepaal wat hierdie “vrye wil” mag wees.
Geen absolute vrye wil nie
Met Genesis 6: 5 in gedagte, het die mensdom duidelik geen absolute vrye wil nie – aangesien die begeertes van ons harte gerig is na die bose. Dit beteken dat ek nie uit myself kan kies om te doen wat vir God aanneemlik is nie. Dit beteken uiteindelik dat ek nie kan kies om ‘n Christen te word nie (daarom beskryf die Bybel ongelowiges as slawe (Joh. 8:34) en as dood (Ef 2: 1-3)-as gevolg van onsself is ons almal hopeloos en hulpeloos).
Dit bring ons na die hart van die evangelie waar God vir ons ‘n nuwe lewe, verniet, as ‘n geskenk gee (sien bv. Johannes 3:3-8; Efesiërs 2:5, 7-10; Kollosense 2:13-14). Verlossing moet vir ons ‘n geskenk wees, want ons is almal slawe en dood uit natuur (en slawe kan hulself nie bevry nie, en dooie mense kan hulself nie lewendig maak nie).
In hierdie opsig, het ons geen vrye wil nie: ons loop in die duisternis, omdat ons dade sleg is (Joh. 3:19). Ons kan nie kies om vir God aanneemlik te wees of om Hom te volg nie – ons is nie “vry” nie.
Ons het vryheid om op te tree volgens ons aard
Ons het egter vryheid om op te tree volgens ons natuurlike aard. Soos reeds gesê is die ongelowiges natuurlik sondig van aard. Dit beteken dat die ongelowiges handel volgens hierdie aard – alles wat hulle doen, is teen God: selfs die beste, gaafste of liefdevolste dade wat hulle doen, is uit God se perspektief boos (Gen 6:5). Ongelowiges kan egter “vryelik” optree volgens hierdie natuurlike aard.
Net so, met Christene – tree ons ook op volgens ons aard. Ja, God het ons ‘n nuwe natuur in Christus gegee (2 Kor 5:17), maar die ou sondige natuur woon nog in ons. Daarom is ons behoeftes nou deurmekaar; soms handel ons volgens ons nuwe natuur en doen wat goed en aangenaam is vir God, maar op ander tye sondig ons nog steeds. Dit is Paulus se spanning in Romeine 7: 13-25.
Die mens se verantwoordelikheid en vryheid
Die Skrif getuig van die mens se verantwoordelikheid en vryheid, maar getuig ook dat God alles laat meewerk, alles bymekaar hou, dit toelaat en verseker dat alle dinge gebeur of nie gebeur nie. (Sien Genesis 50:20, die verskillende profesieë in die Ou Testament; Romeine 8: 28-29; Romeine 11:36; Kolossense 1:16-17).
Ons vryheid is ‘n daad binne ons natuur en dit is binne die kosmiese stelsel wat God oorsien. Ons ervaar die vryheid om besluite te neem en dade uit te voer, en tog het God geweet wat ons besluite gaan wees voor die begin van tyd en ons toegelaat om ons besluite te neem – of die besluite goed of kwaad is (Spreuke 16: 4).
Ons vryheid om op te tree volgens ons natuur doen geen skade aan God se soewereine verordeninge nie en God se verordeninge doen geen skade aan ons vryheid van wil nie. God is God en ons moet vertrou dat Hy die absolute en onbegryplike vermoë het om ‘n wêreld te skep waarin alles vooropgestel is, terwyl daar verantwoordelikheid aan die mensdom gegee word.